گزارشات تکمیلی از استقرار تلسکوپ جیمز وب در فضا
تکمیلی اول
06.01.2022
تأیید استقرار کامل آینه ثانویه تلسکوپ وب
امروز مجموعه تیم وب، با موفقیت ساختار پشتیبانی آینه ثانویه رصدخانه آن را مستقر کردند. هنگامی که نور جهان دور، به ۱۸ آینه نمادین و طلایی اولیه وب برخورد می کند، منعکس شده و به آینه های ثانویه کوچکتر ۲.۴ فوتی (۰.۷۴متری) که آن را به سمت سازه های وب هدایت می کنند، برخورد می کند.
آینه ثانویه توسط سه پایه قابل استقرار سبک وزن، هر کدام به طول تقریبی ۲۵ پا، پشتیبانی می شود که مخصوصن برای دوام آوردن در محیط فضا طراحی شده اند.
برای گرم کردن اتصالات و موتورها، به منظور عملکرد بی نقص و یکپارچه شان، سیستم های گرمایشی تخصصی بکار گرفته شده است.
بیل اوش[1]، مدیر پروژه وب، در مرکز پرواز فضایی گودارد فرانسه، ضمن تبریک به تیم استقرار آینه ثانویه وب در مرکز عملیات مأموریت در بالتیمور گفت: "روز برجسته و به یاد ماندنی دیگری برای جوست[2] (تلسکوپ فضایی جمیز وب) باورنکردنی است، ما حدود ۶۰۰٫۰۰۰ مایل از زمین فاصله گرفته ایم و در آنجا، یک تلسکوپ داریم."
روند استقرار وب به وقت شرقی ای اس تی[3]، تقریبن در ساعت ۹.۵ صبح شروع شده و در ساعت ۱۱.۲۸ دقیقه آینه ثانویه به وضعیت کاملن گسترده نهایی خود رسید، سپس حدودن در ساعت ۱۱.۵۱ ساختار پشتیبانی آینه ثانویه چفت و قفل شد. در حدود ساعت ۱۲.۲۳ بعد از ظهر، مهندسان قفل شدن کامل و ایمن این ساختار در محل خود و استقرار کامل آن را تأیید کردند.
لی فنبرگ[4]، مدیر بخش تلسکوپ نوری وب در گودارد گفت: "پیچیده ترین سه پایه جهان نصب شد. واقعا می شود چنین تصوری از آن داشت."
آینه ثانویه وب، مجبور بود در وضعیت میکروگرانش (گرانش بسیار کم)، در دمای بسیار پایین و اجبارن از همان ابتدای زمان استقرارش، کاملن بی نقص کار کند.
همچنین باید مستقر شده، موقعیت گرفته، در جای خود با تلورانس حدود ۱.۵ میلیمتر قفل شده و در حالیکه تلسکوپ به مکان های مختلفی در آسمان اشاره می کند، فوق العاده ثابت و بی حرکت می ماند و این همه آن چیزی است که ساختار پشتیبانی آینه ثانویه به عرض بیش از ۷ متر، برای آن طراحی شده است.
در قدم بعدی، وب یک سیستم مهم رادیاتور که با عنوان "رادیاتور برودتی قابل نصب پشتی)ای دیر[5]" شناخته شده و به دفع گرما از سازه و آینه های آن کمک می کند، را مستقر خواهد کرد.
....................................................
تکمیلی دوم
07.01.2022
استقرار موفقیت آمیز رادیاتور حرارتی وب
در حدود ساعت ۸.۴۸ صبح به وقت شرقی، یک مجموعه رادیاتور تخصصی لازم برای سازه های علمی وب با هدف رسیدن به دماهای پایین و پایدار مورد نیاز برای عملکرد آنها، با موفقیت مستقر شد.س
رادیاتور حرارتی قابل نصب پشتی (ای دیر[5]) یک پنل بزرگ مستطیل شکل به ابعاد ۴ در ۸ فوت، متشکل از زیر پنل هایی از جنس آلومنیوم با خلوص بالا می باشد که برای
ایجاد سطحی فوق العاده سیاه با سلول های لانه زنبوری رنگ شده ای پوشیده شده است.س
این رادیاتور که مثل دری تله مانند، در قسمت پشت تلسکوپ از روی لولاها تاب خورده، بازمی شود و به وسیله تسمه های انعطاف پذیری از جنس فویل آلومنیومی فوق العاده خالص به سازه ها وصل شده است، گرما را از آنها بیرون کشیده و در سرمای فوق شدید پس زمینه در عمق فضا می ریزد.س
استقرار رادیاتور ای دیر، فرآیندی که یک قفل را آزاد کرد تا به پنل اجازه تاب خوردن و در موقعیت خود قرار گرفتن را بدهد، حدودن ۱۵ دقیقه طول کشید.س
،قرار است فردا ۷ ژاویه، آخرین سری از استقرارهای اصلی وب، با چرخش به موقعیت اولین بال از دو بال آینه اصلی آغاز شود و چرخش به موقعیت دومین بال آینه اصلی
آخرین استقرار فضاپیمای عظیم وب، نیز برای روز شنبه ۸ ژانویه برنامه ریزی شده است.س
ارسال از آلیس فیشر[6] ، ۶ ژانویه ۲۰۲۲
دسته بندی ها: تلسکوپ فضایی جمیز وب
....................................................
تکمیلی سوم
08.01.2022
چرا تلسکوپ فضایی وب فاقد دوربین استقرار است؟
در حالیکه تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا، راه خود را به سوی مدار مورد نظرش می پیماید، تیم های نظارت زمینی با استفاده از مجموعه جامعی از سنسور ها که در سراسر این فضاپیما قرار گرفته اند، بر فرآیندهای حیاتی آن نظارت دارند.س
مجموعه ای از سنسورهای مکانیکی، حرارتی و الکتریکی، طیف وسیعی از اطلاعات حیاتی را درخصوص وضعیت فعلی و عملکرد وب در فضا ارائه می دهند.س
در واقع، برای تماشای مراحل استقرار وب، سیستمی متشکل از دوربین های نظارتی جهت گنجاندن در جعبه ابزار تشخیص وب در نظر گرفته شده بود که در مرحله طراحی آن، بطور عمیقی مورد مطالعه قرار گرفت اما در نهایت رد شد.س
پل گاتینر[7]، معاون مدیر پروژه فنی تلسکوپ وب در مرکز پرواز فضایی گودارد ناسا گفت: س
س" افزدون دوربین هایی برای تماشای استقرار پیچیده و بی سابقه ی فضاپیمای ارزشمندی همچون وب بی معنی است، جزئیات بسیار بیشتر از آن چیزی هستند که به نظر می رسد. این به سادگی اضافه کردن یک دوربین به زنگ در یا حتی دوربین یک موشک نیست. "س
پیش از هر چیز، وب بزرگ است. حین استقرار باید موقعیت های خاص بسیاری گرفته و تغییرات زیادی در پیکره بندی خود ایجاد کند. برای تماشای مراحل استقرار آن یا باید دوربین های متعددی با میدان دید محدود داشت که این بصورت قابل توجهی آن را پیچیده تر می کند و یا چندین دوربین با میدان دید وسیع, که به هر حال بازدهی زیادی در بدست دادن اطلاعاتی دقیق نخواهند داشت.س
دسته سیمهای دوربین ها باید از بین رابط ها در اطراف رصدخانه عبور کنند که از این طریق باز خطر ارتعاشات و نشت گرما، چالش خاصی برای دوربین های واقع در سمت سرد وب ایجاد خواهد شد.س
سپس، بحث نور مطرح می شود. وب بسیار براق است، بنابراین در حالیکه دوربین هایی که در سمت سرد, در سایه قرار دارند به نور بیشتری نیاز دارند، دوربین های قابل مشاهده در سمت رو به خورشید، در معرض تابش نور شدید و مشکلات کنتراست قرار می گیرند.س
اگرچه دوربین های مادون قرمز یا همان تصویربرداری حرارتی در طرف سرد وب, می توانند نیاز به روشنایی خود را برطرف کنند اما همچنان همان معایب کنترلی را دارند.س
علاوه بر این، دوربین های سمت سرد باید در برودت بسیار زیاد کار کنند. این امر مستلزم آن است که دوربین های معمولی کپسوله یا عایق شوند تا بتوانند در سرمای شدید کار کنند و یا اینکه برای نظارت بر مراحل استقرار، دوربین های سازگار با برودت و سرمای شدید تولید شوند.س
علی رغم تمام این چالش ها، مهندسین برخی از طرح های دوربین را بر روی ماکت هایی از سخت افزار وب در مقیاس کامل آزمایش کردند اما دریافتند که دوربین های نظارتی استقرار، اطلاعات چندان ارزشمندی در اختیار تیم های مهندسی که از زمین به فضاپیما فرمان می دهند، نخواهند گذاشت.س
گاتینر گفت :س
س" سنسورهای تشخیص داخلی وب (به عنوان مثال سوئیچ ها و سنسورهای مختلف مکانیکی، الکتریکی و دما) اطلاعات بسیار مفیدتری نسبت به دوربین های نظارتی صرف، ارائه می دهند همانند بسیاری از فضاپیماهای منحصر به فرد دیگر، ما وب را به تمام وسایل اندازه گیری مجهز کردیم تا همه اطلاعات خاص لازم در مورد سلامت و وضعیت رصدخانه را در طول تمام فعالیتهایش, برای مهندسین در زمین فراهم کند. "س
همچنین برای درک دقیق داده های سنسور پرواز، مهندسین می توانند داده های حاصل سالها آزمایش زمینی را با داده های دریافتی از سنسورهای پرواز از راه دور، مرتبط سازند.س
نویسنده: آلیس فیشر ، ارسال ۶ ژانویه ۲۰۲۲، دسته بندی تلسکپ فضایی جیمز وب
....................................................
تکمیلی چهارم
08.01.2022
آغاز استقرار آینه اولیه وب
باز شدن اولین بال از دو بال آینه اولیه
آینه اصلی نمادین وب در حال شکل گیری نهایی خود است. امروز، اولین بال از دو بال آینه اصلی یا پنل های جانبی، مستقر و با موفقیت در موقعیت خود قفل شد.
هر پنل جانبی، سه بخش آینه اصلی را در خود جای داده و به منظور کاهش مختصات و اندازه های وب برای پرواز، طوری مهندسی شده که به عقب تا شود.
فرآیند استقرار بال آینه ای جانبی، تقریبن در ساعت 8:36 صبح به وقت شرقی آغاز شد و در حدود ساعت 2:11 بعد از ظهر، مهندسان تأیید کردند که پنل بطور کاملن ایمن در جای خود مستقر و قفل شده است.
اکنون که پنل بال جانبی سمت چپ در محل خود قفل شده، فردا تیم های زمینی برای استقرار و قفل پانل جانبی سمت راست آماده می شوند. پس از تکمیل این روند، وب توالی استقرار اصلی خود را به پایان خواهد رساند.
.......
با باز شدن دو بال آینه اصلی وب، مهندسان مرحله نهایی استقرار اصلی وب را آغاز کردند. این پنل های جانبی که برای پرتاب به عقب جمع شده بودند، هر کدام سه بخش از آینه شش ضلعی روکش طلا شده ی رصدخانه را در خود جای می دهند.
این تیم مهندسی امروز با بال آینه ای واقع در سمت چپ رصدخانه شروع می کند. برای دادن اجازه استقرار به آن، آنها باید ابتدا مکانیسم هایی را برای نگه داشتن آن در جای خود بکار بیاندازند که بال را برای شروع فعالیت اش مستقر می کند.
سپس برای استقرار بال، پنل به موقعیت خود می چرخد. این فرآیندی موتور محور است که ۵ دقیقه طول می کشد. هنگامی که بال کاملن باز شد، مهندسان جهت بستن ایمن آن در جای خود، یک فرآیند دقیق دو ساعته را آغاز خواهند کرد.
استقرار دومین بال آینه اولیه که برای فردا برنامه ریزی شده است، نیز همین روند را دنبال خواهد کرد.
آلیس فیشر ۷ زانویه ۲۰۲۲
1- Alise ficher- 7 Jan.2022
....................................................
تکمیلی پنجم
10.01.2022
تلسکوپ وب ناسا با باز شدن آینه اش به نقط عطف بزرگی رسید
تصویر ترسیم شده از تلسکوپ فضایی جیمز وب در فضا که پایان استقرار کامل اجزای اصلی آن را نشان می دهد.
تصویر گر: آدریانا مانریک گوتیزر[8]
این تلسکوپ به منظور جای گرفتن در وسیله پرتاب اش، تا شده بود که دو هفته پس از پرتاب به آرامی باز شد.
تیم تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا، آینه اولیه ۲۱ فوتی با روکش طلای خود را کاملن مستقر نموده و به اینصورت، مرحله نهایی استقرار همه فضاهاپیماهای بزرگ جهت آماده شدن برای عملیات علمی را با موفقیت به پایان رساند.
مأموریت وب، تلاشی مشترک از آژانس فضایی اروپا (ای اس آر) و آژانس فضایی کانادا است که تمام مراحل تاریخ کیهانی، از درون منظومه شمسی تا دورترین کهکشان های قابل مشاهده در کیهان اولیه را کاوش خواهد کرد.
بیل نلسون[9] مدیر ناسا گفت:
"امروز ناسا به نقطه عطف مهندسی دیگری در دهه های های اخیر دست یافت. من با تصور پیشرفت های آینده ای که الهام بخش جهان خواهند بود، در این نقطه از سفر به تیم وب پیوستم تا کمی راحت تر نفس بکشم.
تلسکوپ فضایی جیمز وب، مأموریتی بی سابقه می باشد که در وضعیت خطیر رویت اولین نور کهکشان ها و کشف اسرار جهان ما است. هر شاهکاری که در گذشته انجام شده و دستاوردهای آینده, گواهی است بر کار هزاران مبتکری که شور و اشتیاق زندگی خود را در این مأموریت ریخته اند. "
دو بال آینه اصلی وب تا شده بودند تا برای پرتاب در داخل دماغه مخروطی شکل موشک آریان ۵ قرار بگیرند. پس از گئشت بیش از یک هفته از استقرار حیاتی این فضاپیما، تیم وب از راه دور، شروع به باز کردن بخش های شش ضلعی آینه اولیه آن (بزرگترین آینه ای که تا کنون به فضا پرتاب شده است) کردند. این فرآیندی چند روزه بود که قسمت اول استقرار آن ۷ ژانویه و قسمت دوم ۸ ژانویه صورت گرفت.
در قدم بعدی، این تیم ابزارهای علمی را قبل از ارائه اولین تصاویر وب در تابستان امسال کالیبره خواهد کرد.
توماس زوربوشن[10]، معاون مدیر اداره مأموریت علمی در مقر ناسا در واشنگتن گفت:
"من به این تیم که قاره ها و دهه ها را در بر گرفته و اولین دستاورد در نوع خود را به ارمغان آورده است، بسیار افتخار می کنم.
استقرار موفقیت آمیز وب، نمونه ای است از بهترین چیزی که ناسا باید ارائه دهد: تمایل به انجام کارهای جسورانه و چالش برانگیز، اکتشافاتی که هنوز ناشناخته هستند."
همچنین، به زودی وب سومین سوخت اصلاحی میانی خود، یکی از سه مورد برنامه ریزی شده برای قرار دادن دقیق تلسکوپ در مدار مورد نظرش در دومین نقطه لاگرانژ که معمولن به نام ال دو شناخته می شود، در فاصله یک میلیون مایلی زمین را تجربه خواهد کرد.
این آخرین موقعیت مداری وب است، جایی که سپر خورشیدی آن را در برابر نور خورشید و زمین و ماه که می تواند در مشاهدات نور مادون قرمز تداخل ایجاد کند، محافظت می کند.
وب برای رویت و مطالعه بیش از۱۳.۵ میلیارد سال قبل منظومه شمسی خودمان وهمینطور جهان های دور از طریق گرفتن نور مادون قرمز از اجرام آسمانی با وضوح بسیار بالاتر از همیشه طراحی شده است.
گرگور تال رابینسون[11]، مدیر برنامه وب در مقر ناسا گفت:
"تکمیل موفقیت آمیز تمام استقرارهای تلسکوپ فضایی وب، تاریخی است. تاکنون، این اولین باری است که یک مأموریت به رهبری ناسا تلاش می کند تا یک توالی پیچیده را برای باز کردن یک رصدخانه در فضا به سرانجام برساند. شاهکاری قابل توجه برای تیم ما، ناسا و جهان ".
اداره مأموریت علمی ناسا بر این مأموریت نظارت دارد. مرکز پرواز فضایی گودارد ناسا در گرین بلت مریلند، پروژه را برای آژانس مدیریت کرده و بر موسسه علمی تلسکوپ فضایی نورتروپ گرومن[12] و سایر شرکای مأموریت نظارت می کند.علاوه بر گودارد، چندین مرکز ناسا از جمله مرکز فضایی جانسون در هیوستون، آزمایشگاه پیشرانش جت در پاسادنا[13]، مرکز پرواز فضایی مارشال در هانتسویل آلاباما[14]، مرکز تحقیقات ایمز در سیلیکون ولی[15] و غیره به این پروژه کمک کردند.
.........................................................
تکمیلی ششم
10.01.2022
آغاز فرآیند چند ماهه تراز آینه وب
وب برای تبدیل شدن به یک تلسکوپ عظیم و دقیق، فرآیند پر جزئیات تنظیم دقیق تک به تک لنزهای خود را آغاز کرده است.
مهندسان ابتدا به محرک های ۱۲۶ دستگاه مسئول حرکت و شکل دادن قطعات آینه اولیه و ۶ دستگاهی که آینه ثانویه را در موقعیت لازم قرار خواهند داد، فرمان دادند که عملکرد آتها را پس از پرتاب، چک کنند که مطابق انتظار باشد.
این تیم همچنین به محرک های هدایت کننده آینه تخت (آینه فرمان ریز) وب که وظیفه انجام حرکات جزئی را بعهده دارد، فرمان دادند که از عملکرد مطابق انتظار آینه مزبور مطمئن شوند. عملکرد این آینه در فرآیند تثبیت تصویر بسیار حیاتی است.
تیم های زمینی هم اکنون شروع به صدور فرمان به بخش های آینه های اولیه و ثانویه کرده اند تا از پیکره بندی ذخیره شده قبل از پرتاب خود و از قید اسنابرهایی که آنها را محکم و در امان در برابر لرزش نگه داشته بودند, خارج شوند. این حرکات دست کم ۱۰ روز طول می کشد. پس از آن، مهندسان می توانند روند سه ماهه تراز قطعات را شروع کنند تا در نهایت بعنوان یک آینه واحد عمل کنند.
نقل از : آلیس فیشر
۱۲ ژانویه ۲۰۲۲
تلسکوپ فضایی جیمز وب
https://blogs.nasa.gov/webb/2022/01/12/webb-begins-its-months-long-mirror-alignment/
گزارشات تکمیلی در اختیار خوانندگان قرار خواهد گرفت.
مطالعه گزارش اولیه به فارسی. کلیک کنید
زیرنویس ها
[1]Bill ochs
[2]JWST
[3]- EST زمان به وقت شرق ایالات متحده امریکا
[4] Lee Fainberg
[5]- ADIR رادیاتور برودتی وابسته به سازه
[6]Alice Ficher
Paul Geithne[7]
............................
Thaddeus Cesari نویسنده: تادوس سزاری، نویسنده علمی وب، مرکزپرواز فضایی گودارد ناسا، دکتر گرین بلات
Greenbelt ; Md
[8]Adriana Manrique Gutierrez
[9] Bill Nelson
[10] Thomas Zurbuchen
[11] L. Rabinson
[12] Northrop Grumman
[13] Pasadena
[14] Huntsville, Alabama
[15] Silicon Valley
.........................................................
موفقیت پیش رانش قرار گیری در مدار. تلسکوپ فضایی جیمز وب [1] به مدار مورد نظر در منطقه ال ۲[2] رسید
امروز در ساعت ۲ بعد از ظهر به وقت شرقی [3]، تلسکوپ وب برای آخرین تصحیح مسیر پس از پرتاب اش، پیشران های خود را برای تقریبن ۵ دقیقه (۲۹۷ ثانیه) روشن کرد. با استفاده از این پیش رانش میان مسیر، وب در مدار نهایی خود (حدودن در فاصله یک میلیون مایلی زمین) درنزدیکی دومین لاگرانژ زمین-خورشید یعنی در نقطه ال ۲ قرار گرفت.
این آخرین پیش رانش میان مسیر، فقط ۳/۶ مایل در ساعت (۱/۶ متر در ساعت) – صرفن به اندازه سرعت یک پیاده روی ساده – به سرعت تلسکوپ وب افزود، یعنی تنها چیزی که برای فرستادن آن به مدار" هالو"[4] مورد نظرش دراطراف نقطه ال ۲ نیاز داشت.
بیل نلسون[5] مدیرناسا گفت ∶
" وب، به خانه خوش آمدی! من به همه اعضای تیم، برای تلاش بسیارشان جهت اطمینان ازاینکه امروز وب، ایمن به نقطه ال ۲ برسد تبریک می گویم. ما یک قدم دیگر به کشف اسرار جهان نزدیک شدیم و تابستان امسال، من بی صبرانه در انتظار دیدن اولین تصاویر جدید از جهان هستم."
نقل از∶ استیو سابیا [6] / گودارد ناسا [7]
مدار وب به آن اجازه خواهد داد که در هر لحظه دید وسیعی از کیهان داشته باشد. همچنین به لنزها و ابزار علمی آن اجازه می دهد که به اندازه کافی خنک شوند تا حداکثر عملکرد علمی مطلوب را داشته باشند. وب برای تصحیح مسیر خود در رسیدن به منطقه ال ۲ تا جایی که ممکن بوده، کمترین استفاده از پیشرانش را داشته است تا بتواند تا حد ممکن
بیشترین سوخت پیش رانش باقیمانده را که برای داشتن عمکرد معمول خود که در ادامه ماموریت اش بدان نیاز دارد، ذخیره کند. این عملکرد شامل نگهداری ایستگاه (تنظیماتی کوچک برای ماندن در مدار مورد نظر) و تخلیه حرکتی (برای خنثی کردن اثرات فشار تشعشع خورشیدی بر روی سپر خورشیدی عظیم آن ) می باشد.
بیل اوکس[8] مدیر پروژه وب در مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا گفت∶
" در یک ماه گذشته، تلسکوپ فضایی جیمز وب به موفقیت بزرگی دست یافته که ادای احترامی است به همه کسانی که سالها و حتی دهه ها برای اطمینان از موفقیت این ماموریت وقت صرف کردند. هم اکنون در آستانۀ تراز کردن، فعال سازی و راه اندازی ابزار و آغاز اکتشافات عجیب و شگفت انگیزی هستیم.
حالا که بخشهای آینه های اولیه و ثانویه از موقعیت زمان پرتاب شان خارج و به درستی مستقر شده اند، مهندسان، فرآیند پیچیده ی سه ماهۀ تراز کردن لنزهای تلسکوپ را با دقت نانومتر[9] آغاز می کنند.
برای دانستن بیشتردرباره قدم بعدی تلسکوپ جیمز وب، امروز در ساعت ۳ بعد از ظهر به وقت شرقی، قسمت ویژه ای ازبرنامه علمی زنده ناسا [10] را در لینک زیر تماشا کنید.
a special episode of NASA Science Live
آلیس فیشر[11] / 24 ژانویه 2022
تلسکوپ فضایی جیمز وب
Orbital Insertion Burn a Success, Webb Arrives at L2 – James Webb Space Telescope (nasa.gov)
زیرنویس ها ∶
s[1]Webb
s[2] L2 (Lagrange2)
3[3] - EST( Eastern Time Zon)
نقطه زمانی شرقی یک منطقه زمانی شامل ۱۷ ایالت در بخش شرقی سرزمین اصلی ایالات متحده آمریکا، بخش‌هایی از شرق کانادا، ایالت کینتانارو در مکزیک، پاناما در آمریکا مرکزی و جزایر کارائیب
.است
s[4] "halo" orbit
مجموعه ای از نقاط لاگرانژ (5 نقطه) برای سیستم هایی مانند زمین-ماه یا زمین-خورشید وجود دارد. این نقاط، نقاطی هستند که اگر اجرام آسمانی برابر باشند، کشش گرانشی از هر دو طرف است. گاهی اوقات از این نقاط لاگرانژ برای ماهواره استفاده می شود و مسیری که آن ماهواره در اطراف آن نقطه لاگرانژ طی می کند به عنوان مدار هالو شناخته می شود.س
.مدارهای هالو ال1, ال 2, ال 3, ال 4 و ال 5 که به دور نقاط لاگرانژی می گردند
s[5] Bill Nelson
6[6]- Steve Sabia
s[7] NASA Goddard
s[8]Bill Ochs
s[9] Nanometre
مقیاس نانو یک میلیاردم متر است (در مقیاس نانو خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی تک تک اتم ها و ملکول ها با خواص توده ماده متفاوت است. نانوذرات درچنین مقیاس و مشخصه های منحصر به فردی موجب پیدایش دستاوردهای نوینی درعلوم پزشکی و مهندسی می شوند).
s[10] NASA Science Live
s[11] Alise Fisher
بخشی از یک کامپیوتر کوانتمی ساخت آی بی ام
